De plannen voor bovengrondse uitbreiding van de Centrumkerk aan de Kerkstraat in Geldermalsen houden de gemoederen druk bezig. De wens tot uitbreiding leeft bij het kerkbestuur al meer dan tien jaar. Men wil de kerkelijke activiteiten concentreren bij de Centrumkerk en het pand Ons Huis aan de Herman Kuijkstraat afstoten. Diverse plannen passeerden in de loop der tijd de revue. Over bovengronds bouwen aan de noordzijde van de kerk werd steeds negatief geoordeeld door de gemeentelijke monumentencommissie en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Het zou het Rijksmonument te veel aantasten. Voor het deels ondergronds bouwen, waardoor de kerk vanaf de Lingezijde wel goed zichtbaar blijft, zegt het kerkbestuur echter over te weinig financiële middelen te beschikken.
De gemeente wilde als lokale overheid tot nu toe alleen meewerken aan een deels ondergrondse uitbreiding, het kerkbestuur bleef vanuit kostenoverwegingen vasthouden aan bovengrondse uitbreiding. Dat leek een patstelling op te leveren. Alternatieven werden kennelijk niet serieus overwogen, kwamen in ieder geval niet op tafel.
De ‘oude’ plannen voor bovengrondse uitbreiding zijn nu opnieuw leven ingeblazen en bij de gemeente ingediend. Met als argumentatie dat deze noodzakelijk zijn om de Centrumkerk ook in de toekomst te kunnen onderhouden. Het huidige college van burgemeester en wethouders van Geldermalsen toonde zich, in tegenstelling tot al haar voorgangers, in principe wel bereid de plannen in behandeling te nemen. Ondanks wederom negatieve adviezen vanuit de monumentenhoek. De plannen werden ter informatie, maar vooral ook om af te tasten of er uiteindelijk een meerderheid voor zou zijn te vinden in de gemeenteraad, op 7 mei besproken in de commissie grondgebied.
Duidelijk werd dat de plannen worden gesteund door de twee christelijke partijen in de gemeenteraad, het CDA en de SGP. In mindere mate is er echter tot onze verbazing ook steun van Dorpsbelangen, de VVD en de PvdA. Al hebben deze partijen nog wel aanmerkingen op het ontwerp, de procedure voor het bovengronds bouwen mag van hen doorgaan. Alleen ons commissielid Ron Groenewegen gaf duidelijk aan dat de plannen voor D66 niet acceptabel zijn en adviseerde dan ook deze niet in de procedure te brengen. Het bovengronds bouwen tast het aanzicht van de kerk in onze ogen wezenlijk aan. Wij vinden het dan ook ontzettend jammer dat in de commissie niet heel duidelijk door een meerderheid is gesteld dat bovengronds bouwen echt een brug te ver is.
Nu de procedure voor bovengrondse uitbreiding doorgezet wordt, roeren zich de tegenstanders. De nuance lijkt daarbij soms wel enigszins zoek. Boute uitspraken worden niet geschuwd. Of dit behulpzaam is om tot een bevredigende oplossing te komen is daarbij nog maar de vraag.
Over wat mooi of lelijk is valt natuurlijk genoeg te twisten. En er worden ook wel zaken goedgekeurd door monumentencommissies die menig burger (en gemeenteraadslid) niet begrijpt. In het geval van de uitbreiding van de Centrumkerk lijkt het er op dat we moeten geloven dat er alleen de keus is tussen een ‘beschadigde’ kerk en geen kerk. Bovengronds uitbreiden is echter geen garantie voor het voortbestaan van de kerkelijke gemeente, waaraan de instandhouding van de kerk wordt gekoppeld. Onze samenleving heeft te maken met verder teruglopend kerkbezoek: secularisatie. Een doorn in het oog van sommigen maar wel realiteit. Waar de Rooms-katholieke kerk al jaren met leegstand en sluiting van kerken te maken heeft gaat dit ook steeds meer bij de Protestantse Kerken van Nederland (PKN) spelen. Het is dan ook de vraag hoe lang de huidige kerkgemeenschap van de Centrumkerk blijft bestaan. Daarbij wordt in de discussie ook nog eens vergeten dat de gemeente Geldermalsen al mede-eigenaar van de kerk is (de toren) en dus medeverantwoordelijk voor een deel van het onderhoud. En dat ook zonder ‘kerk’ een kerkgebouw kan voortbestaan. In Maastricht is een mooi voorbeeld te vinden van een boekwinkel gevestigd in een kerkgebouw.
Vanaf de Middeleeuwen is men er in Geldermalsen in geslaagd dit monument in stand te houden. Waarom zouden toekomstige generaties in een zo welvarend land als Nederland dit niet kunnen? Laten we dat mooie gebouw dan ook vooral zichtbaar houden en niet verder afbreuk doen aan een van de weinige echte monumenten die het dorp Geldermalsen nog rijk is. Wij roepen dan ook op om met elkaar, als kerkelijken en niet-kerkelijken, alternatieven te zoeken. En daarbij creatief te zijn en zeker ook de samenwerking te zoeken met bijvoorbeeld lokale ondernemers of verenigingen. En het ligt voor de hand om als PKN kerken van Geldermalsen samen te werken want het tij van terugloop van leden zal naar verwachting niet keren. Voor de PKN kerken in Geldermalsen die nu moeite hebben hun kerk en kerkgebouwen overeind te houden, zou je zeggen dat samenwerken niet alleen nuttig maar zelfs noodzaak is. Behoud van de monumentale Centrumkerk, met een ondergrondse uitbreiding tot kerkelijk centrum, zou financieel wellicht haalbaar zijn als men als gezamenlijke Geldermalsense PKN kerken de hoofden bij elkaar steekt en een visie durft te ontwikkelen op een gezamenlijke toekomst.
Net als voetbalclubs lijkt dit bij kerken, ook al behoren ze tot hetzelfde kerkgenootschap, uiterst gevoelig te liggen. Toch roepen wij hier als D66 toe op want de nu door het kerkbestuur ingeslagen weg zal ons inziens op een desillusie uitlopen. Met de nu ingediende plannen wordt het Rijksmonument dat de Centrumkerk is blijvend veranderd in negatieve zin, daar is iedereen het in feite over eens. De achterban van een aantal politieke partijen die ‘ja mits’ zeiden roert zich al. Of er straks een meerderheid in de gemeenteraad te vinden is voor de plannen is nog maar zeer de vraag. Mocht dit onverhoopt wel zo zijn dan staan omwonenden en andere belanghebbenden die officieel bezwaar aantekenen sterk als zij, op grond van de afgegeven negatieve adviezen, het belang van het monumentale pand voorop stellen. Al met al betekent dit een lange procedure, uitstel en waarschijnlijk uiteindelijk afstel. Het kost geld, tijd en levert een hoop frustraties en wellicht rancunes op. Daarmee is niemand gediend. Laten we onze energie nuttiger besteden en die met elkaar steken in het vinden van alternatieven zodat het laatste restant van de middeleeuwse cultuurhistorie in Geldermalsen intact gelaten wordt.
Wie kan een beter onderwerp verzinnen voor cocreatie dan dit? Wij stellen dan ook voor om komende maand, net als bij de succesvolle actie voor het opknappen van het vlakbij de Centrumkerk gelegen plantsoen, hiermee een start te maken tijdens een politiek café in Le Melangeur.