Hoe kan het dat ruim 2 miljoen van mijn landgenoten kiezen voor een partij die doelbewust mensen uitsluit? En met absurde voorstellen voor de toekomst van Nederland komt?

Die vragen spelen sinds woensdag 22 november door mijn hoofd. Ik had tijd nodig om het te laten bezinken.

Afgelopen zondag woonde ik voor het eerst in zeer lange tijd een katholieke kerkdienst bij.  Even tijd voor bezinning.

Het was de slotviering in de Suitbertuskerk aan de Stationsweg in Geldermalsen. Waarvoor ik was uitgenodigd als vertegenwoordiger van de fractie van D66 in de gemeenteraad van West Betuwe. Ook de burgemeester en vertegenwoordigers van een aantal andere fracties waren aanwezig.

Een bijzondere viering, met dit keer een volle kerk. De laatste kerkdienst in het in 1949 in gebruik genomen kerkgebouw. Na bijna 75 jaar zijn er anno 2023 onvoldoende kerkgangers en vrijwilligers om nog langer kerkdiensten in Geldermalsen te kunnen houden.  Het was aan de ene kant droevig, met name voor de pastoor en zijn parochianen, aan de andere kant tocht ook feestelijk. Met prachtige zang en rituelen. Dat is het voor een van origine protestant natuurlijk al gauw als je Katholieke erediensten vergelijkt met de protestantse.

De ontkerkelijking treft de Katholieke kerk hard in Nederland, ook in de Betuwe. Bij de Protestantse kerken gaat het iets minder hard. Alleen de Reformatorische kerken lijken nog stand te houden.

Nederland is geen gelovig land meer.

Dat constateerde het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in maart 2022. Religieuze groepen zijn nu minderheden in Nederland en dat heeft gevolgen voor de samenleving. De ontkerkelijking leidt tot nieuwe verhoudingen. Misschien zijn we allemaal wel zoekende. Maar is dat ook een verklaring waarom een partij die één bepaalde religie wil uitsluiten anno 2023 zoveel onverholen steun krijgt?

Zondag in de Suitbertuskerk was er dus tijd voor bezinning. En om luisteren naar de schriftlezing uit het evangelie van Mattheus 25, 31-40: de gelijkenis van de schapen en de bokken.

“In die tijd zei Jezus tot zijn leerlingen: Wanneer de Mensenzoon komt in zijn heerlijkheid en vergezeld van alle engelen, dan zal Hij plaats nemen op zijn troon van glorie. Alle volken zullen voor Hem bijeengebracht worden en Hij zal ze in twee groepen scheiden, zoals de herder een scheiding maakt tussen schapen en bokken. De schapen zal Hij plaatsen aan zijn rechterhand, maar de bokken aan zijn linker. Dan zal de Koning tot die aan zijn rechterhand zeggen: Komt, gezegenden van mijn Vader, en ontvangt het Rijk dat voor u gereed is vanaf de grondvesting der wereld. Want Ik had honger en gij hebt Mij eten gegeven. Ik had dorst en gij hebt Mij te drinken gegeven, Ik was vreemdeling en gij hebt Mij opgenomen. Ik was naakt en gij hebt Mij gekleed, Ik was ziek en gij hebt Mij bezocht, Ik was in de gevangenis en gij hebt Mij bezocht. Dan zullen de rechtvaardigen Hem antwoorden en zeggen: Heer, wanneer hebben wij U hongerig gezien en U te eten gegeven, of dorstig en U te drinken gegeven? En wanneer zagen wij U als vreemdeling en hebben U opgenomen, of naakt en hebben U gekleed? En wanneer zagen wij U ziek of in de gevangenis en zijn U komen bezoeken? De Koning zal hun ten antwoord geven: Voorwaar Ik zeg u: al wat gij gedaan hebt voor een dezer geringsten van mijn broeders, hebt gij voor Mij gedaan.“

In feite zegt deze tekst: wie God lief heeft, heeft ook zijn medemens lief. Je bent barmhartig voor je medemens in nood. Je zorgt voor je medemens die honger heeft, of dorst, biedt onderdak aan de vreemdeling, zorgt voor kleding als daar nood aan is en je bezoekt zieken en gevangenen.

Het christendom in drie zinnen uitgelegd.

Voor wie net als ik is opgegroeid in de (vrijzinnige) Hervormde Kerk een bekend en vertrouwd verhaal. Net als de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan die nog meer over het helpen van vreemdelingen in nood gaat. Wat gezien kan worden als de basis van het VN-vluchtelingenverdrag uit 1951.

Waarvan kennelijk meer dan 2 miljoen Nederlanders vinden dat dat verdrag opgezegd moet worden.

Want dat staat in het verkiezingsprogramma van de partij waarop zij stemden.

Ik heb die zondagmiddag dat programma weer eens goed gelezen. Dat hadden meer mensen kunnen doen voor ze hun stem uitbrachten want het is nog veel erger dan ik me herinnerde. Naast dat opzeggen van het VN-verdrag heeft men de brutaliteit om in de grondwet te willen laten vastleggen dat onze joods-christelijke en humanistische wortels de dominante en leidende cultuur moeten vormen in Nederland.

Hoezo Humanistisch? Dat is het misbruiken van het humanisme want dat gaat juist uit van individuele vrijheid voor iedereen en sluit niemand uit.

Hoezo joods-christelijke wortels? Dat beweren is herschrijven van de geschiedenis. Volgens historicus Frank van Vree leert de politieke en sociale geschiedenis van Europa ons dat de joods-christelijke traditie een idee-fixe is. Sterker nog: waar het christendom verscheen, waren joden hun leven niet zeker. Christelijk Europa was de joden vrijwel overal buitengewoon vijandig gezind. In sommige landen werden de joden verjaagd en vervolgd, in anderen leefden ze in afzondering, tot ver in de 20ste eeuw werden ze beschouwd als vreemdelingen. De Holocaust was een afgrijselijk dieptepunt.

Blijven de christelijke wortels over. De essentie daarvan, barmhartigheid, is ver te zoeken.

Er worden meer pogingen gedaan om de geschiedenis te herschrijven. Bijvoorbeeld door de excuses voor het slavernijverleden en de politionele acties te willen intrekken. Alsof deze daardoor niet bestaan hebben.

Er zijn absurde voorstellen. Zoals het stoppen met kunst en cultuur subsidies (leuk hoor als je muziek- of toneelclub moet stoppen en de bibliotheek verdwijnt). Politieke neutraliteit van leraren eisen (komt er soms weer een meldpunt voor ‘linkse’ leraren?). Islamitisch onderwijs verbieden (hoezo vrijheid van godsdienst?). De Publieke Omroep afschaffen (worden we helemaal overgeleverd aan de commercie). Hoe zouden de vele Oekraïners in Nederland, en diegenen die hen onderdak bieden, denken over het standpunt om geen geld en defensiematerieel meer naar Oekraïne te sturen? Wie is gebaat bij het verhogen van de maximumsnelheid naar 140 km? Wie bij het ruim baan geven aan Schiphol? Of bij een Nexit? Nederland uit de Europese Unie?

Het is nog steeds niet helemaal bezonken.

Het heeft denk ik nog wat meer tijd nodig.

En dan gaan we er gewoon weer met nieuwe energie tegenaan.

En laten we ons de barmhartigheid niet afpakken!  

Noot: https://www.nrc.nl/nieuws/2010/03/27/beroep-op-joods-christelijke-traditie-lijkt-vanzelfsprekend-11869347-a685650 Frank van Vree is historicus en was als hoogleraar journalistiek verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. Dit is een verkorte versie van een lezing, gehouden voor het Menasseh ben Israel Instituut.